Η θεραπεία τραύματος είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση και επεξεργασία τραυματικών εμπειριών του παρελθόντος – γεγονότων που μπορεί να έχουν αφήσει έντονα ψυχολογικά ή σωματικά σημάδια δηλαδή εμπειριών που υπερέβησαν την ικανότητα του ατόμου να τις διαχειριστεί όταν συνέβησαν και άφησαν ανεπεξέργαστες μνήμες που επηρεάζουν τη ζωή του στο παρόν, συχνά με τρόπους που δεν κατανοεί πλήρως.

Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Έντονα, απρόσμενα γεγονότα με σαφή απειλή.
• Κακοποίηση (σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική).
• Ατυχήματα, φυσικές καταστροφές, πολεμικά γεγονότα.
• Απώλειες, εγκατάλειψη ή παραμέληση, πένθος.
• Χρόνια συναισθηματική παραμέληση στην παιδική ηλικία ή εμπειρίες που δεν φαίνονται τραυματικές εκ πρώτης όψεως, αλλά προκαλούν βαθιά συναισθηματική πληγή (π.χ. απόρριψη, ντροπή, συνεχές στρες στην παιδική ηλικία).

Το τραύμα δεν αποθηκεύεται μόνο ως μνήμη, αλλά ως σωματική εμπειρία (νευρικό σύστημα, μυϊκή ένταση, αναπνοή, παλμός). Ο εγκέφαλος αλλάζει μετά από σοβαρό τραύμα, κυρίως στον προμετωπιαίο φλοιό, την αμυγδαλή και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ο VanderKolk εξηγεί πως όταν βιώνουμε τραυματικά γεγονότα, ο εγκέφαλος και το νευρικό μας σύστημα μπαίνουν σε κατάσταση επιβίωσης (fight, flight ή freeze). Αν αυτή η κατάσταση δεν εκτονωθεί ή δεν επεξεργαστεί, τότε το σώμα παραμένει “κολλημένο” στο παρελθόν.

Ο ίδιος περιγράφει ότι το τραύμα δεν μένει μόνο στο μυαλό – “το σώμα θυμάται”. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε συνειδητά ένα τραυματικό γεγονός, το σώμα συνεχίζει να το “κουβαλά” – με τη μορφή πόνου, σωματικής έντασης, διαταραχών ύπνου ή ακόμη και αυτοάνοσων νοσημάτων. Πολλές ψυχοσωματικές παθήσεις δεν είναι μόνο βιολογικές, αλλά συνδέονται με ανεπεξέργαστο τραύμα. Οι παραδοσιακές λεκτικές ψυχοθεραπείες δεν είναι πάντα επαρκείς για να το θεραπεύσουν, γιατί δεν προσεγγίζουν το σώμα. Το τραύμα δεν είναι απλώς μια κακή ανάμνηση. Είναι μια ζωντανή, σωματική εμπειρία που συνεχίζει να επηρεάζει τη ζωή, τις σχέσεις και το σώμα. Η θεραπεία απαιτεί σύνδεση με το σώμα, ασφάλεια και σχέση εμπιστοσύνης.

Επιπλέον, βασισμένη στις ιδέες του WilhelmReich και την εξέλιξή τους από τη σύγχρονη σωματική ψυχοθεραπεία αναγνωρίζεται ότι οι συναισθηματικές συγκρούσεις και τα τραύματα «αποθηκεύονται» ως μυϊκές εντάσεις και ενεργειακά μπλοκαρίσματα στο σώμα – γνωστά ως μυϊκή θωράκιση. Συχνά, το τραύμα “ζει” μέσα από μυϊκές εντάσεις, ανεξήγητα συμπτώματα, πανικούς ή μούδιασμα. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη σταδιακή αποκατάσταση της ασφάλειας, της σύνδεσης και της γείωσης στο σώμα.

Στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να επεξεργαστεί το τραύμα με ασφαλή τρόπο, να μειώσει τα συμπτώματα (όπως άγχος, ενοχές, flashbacks, υπερδιέγερση) και να επανακτήσει τον έλεγχο στη ζωή του, να εντοπίζει τα γεγονότα που λειτουργούν ως πυροδοτητές ή υπενθυμητές του τραύματος. Σταδιακή αποκατάσταση της ασφάλειας, της σύνδεσης και της γείωσης στο σώμα.

Η θεραπεία επιτρέπει στο άτομο:

• Να αναγνωρίσει και να ονομάσει το τραύμα του.
• Να το επεξεργαστεί συναισθηματικά, σωματικά και γνωστικά.
• Να επανεγγράψει την εμπειρία στο μυαλό του με ασφάλεια και να συνδεθεί με το σώμα.
• Να ανακτήσει τον έλεγχο και την αυτονομία.

Η θεραπεία τραύματος είναι πάντα εξατομικευμένη, βασισμένη στο σεβασμό, στη σταδιακή οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στην κατανόηση των ορίων του κάθε ατόμου.

Ο στόχος δεν είναι να “ξεχάσουμε” το τραύμα, αλλά να το αποφορτίσουμε, να το επεξεργαστούμε με στόχο να αφομοιωθεί και να ενσωματωθεί εντάσσοντάς το στη ζωή μας με έναν νέο, υποστηρικτικό τρόπο.

Η θεραπεία τραύματος δεν αλλάζει το παρελθόν, αλλά αλλάζει τον τρόπο που ζούμε μαζί του.

Κάθε αντίδραση που έχει το άτομο – το πάγωμα, η αποσύνδεση, η δυσκολία στη σχέση – ξεκίνησε σαν τρόπος να το προστατεύσει.

Η θεραπεία δεν ακυρώνει όσα έκανε για να επιβιώσει. Τα τιμά – και του δίνει επιλογές πέρα από αυτά.

Γι’ αυτό και στη θεραπεία, δεν “διορθώνουμε” τον εαυτό. Τον καταλαβαίνουμε. Τον ευγνωμονούμε. Τον απελευθερώνουμε.

Η θεραπεία τραύματος είναι απαραίτητο να γίνεται από εξειδικευμένους θεραπευτές.

Το ψυχικό τραύμα δεν είναι απλά μια δύσκολη ανάμνηση. Είναι μια βαθιά νευροβιολογική εμπειρία που μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου, του σώματος και των σχέσεων μας. Αυτό σημαίνει πως δεν αρκεί “να το συζητήσεις και να το ξεπεράσεις”. Χρειάζεται κατάλληλη, εξειδικευμένη προσέγγιση.

1. Το τραύμα επηρεάζει το σώμα και το νευρικό σύστημα.
   Ένας ειδικά εκπαιδευμένος θεραπευτής κατανοεί πώς το τραύμα επηρεάζει τον εγκέφαλο (π.χ. αμυγδαλή, προμετωπιαίος φλοιός), το σώμα και τις αυτόματες αντιδράσεις (πάγωμα, φυγή, υπερεπαγρύπνηση). Η θεραπεία χρειάζεται ρύθμιση – όχι πίεση για αποκάλυψη ή ανάλυση.
2. Η επανάληψη του τραύματος στη θεραπεία μπορεί να είναι επικίνδυνη.
   Χωρίς εξειδίκευση, υπάρχει κίνδυνος να «ξανατραυματιστεί» το άτομο – ειδικά αν ανοίγουν τραυματικές μνήμες χωρίς κατάλληλο πλαίσιο ρύθμισης, γείωσης και επεξεργασίας. Οι ειδικοί στην τραυματοθεραπεία και σωματοκεντρικές προσεγγίσεις έχουν εργαλεία (π.χ. EMDR, σωματική ρύθμιση, σταθεροποίηση) για να το αποφύγουν αυτό.
3. Εξειδίκευση σημαίνει γνώση, αλλά και ευαισθησία.
   Η τραυματοκεντρική θεραπεία δεν είναι μόνο μέθοδος, είναι και στάση. Ο εξειδικευμένος θεραπευτής δουλεύει με σεβασμό, προχωρά με ρυθμό που ορίζει ο θεραπευόμενος, και εστιάζει πρώτα στην ασφάλεια.
4. Υπάρχουν ειδικές προσεγγίσεις που απαιτούν πιστοποιήσεις, συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εποπτεία.
   Η θεραπεία τραύματος είναι μια ευαίσθητη διαδικασία — και πρέπει να γίνεται με γνώση, ενσυναίσθηση και δεοντολογία.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing: Basic Principles, Protocols, and Procedures. New York: Guilford Press.

Levine, P. A. (1997). Waking the Tiger: Healing Trauma. Berkeley: North Atlantic Books.

Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. New York: Viking.

Reich, W. (1972). The Function of the Orgasm. Farrar, Straus and Giroux.

Young, C. (2010). Body Psychotherapy: History, Concepts and Methods.

Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2006). Trauma and the Body: A Sensorimotor Approach to Psychotherapy. Norton.